काठमाडौं । सामान्य भाषामा बुझ्दा अनधिकृत रुपमा कसैको कम्प्युटरमा पहुँच बनाएर त्यहाँ भएको प्रणालीलाई बिगार्ने कामलाई कम्प्युटर ह्याकिङको रुपमा बुझिन्छ । यसरी ह्याकरले कम्प्युटर ह्याकिङ गरेर कम्प्युटर प्रणालीलाई अवरुद्ध गर्ने, डेटाको स्वरूप परिवर्तन गर्ने, डेटा नष्ट गर्ने, डेटा चोरी गरेर विक्री गर्ने लगायतका कार्यहरू गर्न सक्दछ । कम्प्युटर ह्याकिङ भएको थाहा पाउन आफ्नो कम्प्युटरमा भइरहेको विभिन्न गतिविधिलाई ख्याल गर्नुपर्ने नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरण बताउँछ ।
प्राधिकरणका अनुसार निम्न संकेत देखिएमा आफ्नो कम्प्युटर ह्याक भएको थाहा पाइ तत्काल कदम चाल्न सकिन्छ:
१. कम्प्युटरमा कम्प्युटर धनीको जानकारी बिना प्रोग्रामहरू इन्स्टल भएको देखिएमा साथै, कम्प्युटर अन गर्ने वित्तिकै प्रोग्रामहरू स्वतः सञ्चालन हुने र इन्टरनेटसँग कनेक्ट गर्न खोज्नु,
२. असामान्य रूपमा कम्प्युटरको पर्फमेन्स कम हुँदै जानु, सीपीयू, र्यामको युसेज बढ्नु तथा कम्प्युटर बेला बेलामा ह्याङ भएर स्वतः बन्द हुनु ।
३. अनावश्यक रूपमा वेवसाइटहरूमा रिडाइरेक्ट/भिजिट हुनु, विभिन्न सफ्टवेयर आफैँ डाउनलोड हुनु र बारम्बार विभिन्न पपअप विन्डो आइरहनु
४. कम्प्युटर धनीको इमेल खाताबाट वा सामाजिक सञ्जाल खाताबाट कम्प्युटर धनीको जानकारी बिना धेरै इमेल वा मेसेज पठाइनु
५. कम्प्युटर धनीको जानकारी /अनुमति बिना इन्टरनेट ब्राउजरको होम पेज परिवर्तन हुनु