काठमाडौं । कुनै कम्प्युटर प्रोग्राम बनाउन होस्, मोबाइल एप बनाउन अथवा वेबसाइट बनाउन नै किन नहोस्, प्रोग्रामिङको सीप चाहिन्छ । सामान्य अर्थमा भन्नुपर्दा कम्प्युटरले बुझ्न सक्ने भाषामा विभिन्न निर्देशन लेख्नु नै प्रोग्रामिङ हो ।
यस क्षेत्रमा आवश्यक जनशक्तिको माग क्रमश: बढ्दै गइरहेको हुन्छ । त्यसैले यस क्षेत्रको सीप भएका जोकोही सजिलै आत्मनिर्भर वा जागिरमा संलग्न हुन सक्छन् ।
प्रोग्रामिङ सम्बन्धी सीप सिक्न त्यति साह्रो औपचारिक शिक्षा लिइरहनु पर्छ भन्ने अनिवार्यता पनि छैन । फेरि उद्योग क्षेत्रमा कामका लागि यस क्षेत्रका कम्पनीहरूले विश्वविद्यालयहरूले दिने शैक्षिक प्रमाणपत्रभन्दा पनि सीप र दक्षतालाई बढी प्राथमिकता दिइरहेका हुन्छन् । त्यसो हुँदा यदि तपाईं प्रोग्रामिङको क्षेत्रमा नयाँ हुनुहुन्छ भने पनि भविष्य बनाउन सक्नुहुन्छ ।
तपाईं जस्तै प्रोग्रामिङमा रुचि भएकाहरूका लागि अहिले थुप्रै अनलाइन सिकाइका माध्यम इन्टरनेटमा उदाएका छन् । आज हामी ती मध्ये धेरैले प्रयोग गर्ने र विश्वसनीय मानिने एक दर्जन प्लेटफर्म बारे चर्चा गर्दै छौं ।
१. एमआईटी ओपनकोर्सवेयर (MIT OpenCourseWare)
प्रतिष्ठित अमेरिकन विश्वविद्यालय म्यासाचुसेट्स इन्स्टिच्युट अफ टेक्नोलोजी (एमआईटी) ले उपलब्ध गराएको नि:शुल्क शैक्षिक सामग्रीहरू पाउने प्लेटफर्म हो, एमआईटी ओपनकोर्सवेयर । प्रोग्रामिङको क्षेत्रका नवप्रवेशीहरूका लागि यो एउटा राम्रो स्रोत बन्न सक्छ ।
किनकी यसमा सी, सी++, जाभा, पाइथन लगायतका प्रोग्रामिङ ल्याङ्ग्वेजको कोर्स पाउन सकिन्छ । यो प्लेटफर्मबाट तपाईंले अनुकूल समयमा विभिन्न प्रोग्रामिङ ल्याङ्ग्वेज अथवा यस क्षेत्रसँग सम्बन्धित अन्य विषयबारे सिक्न सक्नुहुन्छ । यहाँ पाइने कोर्स आधारभूत पाठ हुन् ।
यद्यपि तपाईंले उक्त पाठसँग सम्बन्धित विभिन्न स्लाइड तथा गृहकार्य समेत बनाउन सक्नुहुन्छ । यसमा पाइने कोर्स तपाईंले अनलाइनमा पढ्न अथवा तिनलाई डाउनलोड गरेर अफलाइन पनि पढ्न सक्नुहुन्छ । यो प्लेटफर्ममा जान यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।
२. एडएक्स (edX)
कलेजस्तरका पाठ्यसामग्री पाइने यो प्लेटफर्म एमआईटी र हार्वर्ड विश्वविद्यालयको संयुक्त पहलमा सुरु भएको थियो । एडएक्स एक गैरनाफामूलक संस्था भएकाले यसमा अधिकांश शैक्षिक सामग्री नि:शुल्क उपलब्ध छन् । यद्यपि केही पाठहरू भने पढ्नका लागि शुल्क तिर्नुपर्ने हुन्छ ।
यसमा विशेष गरेर कम्प्युटर साइन्स, इन्जिनियरिङ, बिजनेस एन्ड म्यानेजमेन्टका कोर्स बढी पाइन्छन् । सजिलोका लागि वेबसाइटमा विभिन्न तहहरू विभाजन गरेर कोर्स राखिएका छन् । जसले गर्दा तपाईंलाई कोर्स खोज्न पनि सजिलो बनाउँछ । यसमा रहेका सशुल्क कोर्स अध्ययन गर्दा प्रमाणपत्र पनि पाउन सकिन्छ । यो प्लेटफर्ममा जान यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।
३. कोर्सेरा (Coursera)
अमेरिका स्थित स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालय र केही भेन्चर क्यापिटलहरूले सुरु गरेको अनलाइन कोर्स प्लेटफर्म हो, कोर्सेरा । विभिन्न विश्वविद्यालय र कम्पनीहरूसँग सहकार्य गर्दै कोर्सेराले फरक फरक कोर्स उपलब्ध गराइरहेको हुन्छ ।
यसमा पाइने कोर्सहरू विशेषत सीप विकासमा केन्द्रित छन् । जस्तो: कि छ महिने डेटा स्ट्रक्चर एन्ड एल्गोरिदम कोर्समा साधारणदेखि जटिल सम्मका विभिन्न विषय समेटिएका छन् । जसमा आधारभूत डेटा स्ट्रक्चरदेखि एड्भान्स एग्लोरिदमसम्मका कोर्स पाउन सकिन्छ । यसमा नि:शुल्क र सशुल्क कोर्सहरूको छुट्टाछुट्टै सूचि तयार पारिएको छ ।
एमआईटी ओसीडब्लू, एडएक्स जस्तै युडासिटी पनि एक प्रकारको अनलाइन लर्निङ प्लेटफर्म हो । यो प्लेटफर्म गणित, सामाजिक जस्ता विषयमा केन्द्रित नभएर प्रोग्रामिङ, डेटा साइन्स र इन्जिनियरिङसँग सम्बन्धित कोर्समा केन्द्रित छ ।
यस प्लेटफर्मले विशेष गरेर नानोडिग्री प्रोग्राममा ध्यान दिने भएकाले यहाँ पाइने कोर्सहरू तुलनात्मक रूपमा केही लामा हुन्छन् । त्यस्ता कोर्सले सम्बन्धित क्षेत्रमा गहिरो ज्ञान हासिल गर्न ठूलो सहयोग गर्छ । तर ती मध्ये कतिपय कोर्स अध्ययन गर्न भने पैसा तिर्नु पर्ने हुन्छ ।
युडेमी एक प्रकारको अनलाइन एजुकेसन मार्केटप्लेस हो । यहाँ जो कोहीले अरूको लागि कोर्स सिर्जना गर्न (र बेच्न पनि) सक्छ । सोही कारण कतिपय अवस्थामा अदक्ष व्यक्तिहरूले बनाएका कोर्सहरू पनि तपाईंले यहाँ फेला पार्न सक्नुहुन्छ ।
यद्यपि यसमा राम्रो कोर्स नपाइने भन्ने हुँदैन । यसमा प्रोग्रामिङ सम्बन्धी दक्ष व्यक्तिहरूले नै बनाएका कोर्स पनि पाइन्छन् । तर सही कोर्स खोज्न भने तपाईंले केही मेहेनत भने गर्नुपर्ने हुन्छ ।
यदि तपाईं भविष्यमा वेब डेभलपर बन्न चाहनुहुन्छ भने तपाईंका लागि यो प्लेटफर्म एउटा राम्रो विकल्प बन्न सक्छ । यसमा फ्रन्टएन्ड तथा ब्याकएन्ड डेभलपर बन्नका लागि आवश्यक प्रायः सबैजसो पाठ उपलब्ध छन् ।
वेब डिजाइन, डेटा भिजुअलाइजेसन, मसिन लर्निङ लगायतका विषयमाथि बनाइएका कोर्सहरू यस प्लेटफर्ममा पाउन सकिन्छ । यदि तपाईंसँग कुनै पनि कोडिङ अनुभव छैन भने पनि यो प्लेटफर्ममा सुहाउँदा कोर्स भेट्न सक्नु हुन्छ । तपाईंले मात्र ती कोर्स सुरुदेखि अन्त्यसम्म नछुटाइ अध्ययन गर्नु पर्ने हुन्छ ।
गैर-नाफामूलक संस्थाका रूपमा क्रियाशील खान एकेडेमी अनलाइन अध्ययन गर्नेको मुख्य रोजाइको प्लेटफर्म बनिरहेको छ । यस प्लेटफर्मले विगत एक दशकदेखि शिक्षा क्षेत्रमा महत्त्वपूर्ण योगदान दिँदै आइरहेको छ । यसमा गणित, विज्ञान, सामाजिक अध्ययन, विश्व इतिहास, साहित्य लगायत धेरै क्षेत्रका विषयहरू समेटिएका छन् ।
अझ पछिल्लो समयमा अनलाइन सिकाइलाई थप प्रभावकारी बनाउन यसमा एआई समेत एकीकृत गरिएको छ । यसमा उपलब्ध प्रोग्रामिङसँग सम्बन्धित विषयहरू भने जाभास्क्रिप्ट, एचटीएमएल, सीएसएस, एसक्यूएल, पाइथन आदि हुन् ।
ओपनकोर्सर माथि उल्लिखित साइटहरू जस्तै केवल अनलाइन लर्निङ प्लेटफर्म मात्र होइन । यो एउटा सर्च इन्जिन समेत हो । यसबाट इन्टरनेटमा रहेका हजारौं निःशुल्क अनलाइन कोर्स ब्राउज गर्न सकिन्छ ।
यो प्लेटफर्ममा प्रोग्रामिङ सम्बन्धी ९०० भन्दा बढी नि:शुल्क अनलाइन कोर्स रहेका छन् । जुन आउँदा दिनमा थपिँदै जाने निश्चित छ । ओपनकोर्सरको मुख्य विशेषता भनेको यसबाट अन्य लर्निङ प्लेटफर्ममा रहेका कोर्स समेत खोज्न मिल्ने सुविधा हो ।
विभिन्न गतिविधिको माध्यमबाट प्रोग्रामिङ सिकाउने प्लेफर्मका रूपमा कोडक्याडमी चिनिएको छ । यस प्लेफर्मको लक्ष्य प्रोग्रामिङ ल्याङ्ग्वेज र फ्रेमवर्कहरूको आधारभूत कुरा सरल तरिकाले सिकाउनु हो ।
यसमा उपलब्ध प्रत्येक कोर्सलाई गेमिफाइड (गेमको माध्यम सिक्न सकिने) गराइएको छ । तर यसमा भएका धेरैजसो कोर्स आधारभूत र सतही छन् ।
यदि तपाईंको लक्ष्य प्रोग्रामर नै बन्ने हो भने यो उपर्युक्त प्लेटफर्म हुन सक्छ । त्यस्तै यदि तपाईंसँग पहिल्यै कोडिङ अनुभव छ र केवल नयाँ भाषाको सिन्ट्याक्स सिक्न चाहनुहुन्छ भने पनि यो प्लेटफर्म उपयोगी हुन सक्छ।
प्रोग्रामिङ सिकाउनमा केन्द्रित अर्को प्लेटफर्म हो, ओडिन प्रोजेक्ट । यसबाट एचटीएमएल, सीएसएस, जाभास्क्रिप्ट, रुबि अन रेल्स जस्ता प्रोग्रामिङसँग सम्बन्धित विषयहरू सिक्न सकिन्छ ।
महँगो बुटक्याम्पमा नगइकनै यस क्षेत्रमा भविष्य बनाउन चाहनुहुन्छ भने यो प्लेटफर्म एउटा विकल्प हुन सक्छ । किनकी प्लेटफर्ममा तपाईंले पूरा गरेका प्रोग्रामिङसँग सम्बन्धी परियोजना वास्तविक संसारमा आधारित हुन्छन् ।
यो सूचिमा छुटाउनै नहुने अर्को प्लेटफर्म हो, युट्युब । प्रोग्रामिङसँग सम्बन्धित हजारौं ट्युटोरियल प्लेलिस्टहरू युट्युबमा पाइन्छन् । तर ती मध्ये अधिकांश सतही वा अपूर्ण हुन्छन् । अथवा शिलशिलाबद्ध हुँदैनन् ।
यद्यपि यति भन्दै गर्दा युट्युबमा केही छैन भन्ने होइन । यदि राम्रोसँग खोज्नु भयो भने उपयोगी भिडिओहरू यसमा भेट्न सकिन्छ । प्रोग्रामिङ सिक्ने सजिलो र सरल माध्यम भने युट्युब हो ।
१३. प्रोग्रामिज (programiz)
माथि चर्चा गरिएका प्लेटफर्महरू विदेशी भए पनि त्यस्तै एउटा विश्व बजारमा प्रभावकारी नेपाली प्लेटफर्म हो, प्रोग्रामिज । प्रोग्रामिङसँग सम्बन्धित ज्ञान तथा सीप सिक्न सकिने यो प्लेटफर्ममा पाइथन, एसक्यूएल, एचटीएमएल, जाभास्क्रिप्ट, सी, सी++, सी# लगायतका थुप्रै प्रोग्रामिङ ल्याङ्ग्वेज सिक्न सकिन्छ ।
साथै यी प्रोग्रामिङलाई जाँच्ने कम्पलाइर टुल पनि प्रोग्रामिजमा निःशुल्क उपलब्ध छ । यो प्लेटफर्मबारे थप जान्न यहाँ र वेबसाइटमा जान यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।